Zdarzają się sytuację, w których zatrudniony nielegalnie pracownik doznaje wypadku, a pracodawca nie przyznaje się do tego, że miał z nim stosunek pracy. Takie nieuczciwe zachowanie pracodawców jest niestety dość typowe. Pracodawcy twierdzą też, że nie mają żadnych obowiązków względem pracowników zatrudnionych na umowach cywilno-prawnych, np. w razie wypadku.

Nie jest to zgodne ze stanem prawnym. Przede wszystkim, pracodawca ma obowiązek zgłosić wypadek, aby Inspekcja Pracy mogła sprawdzić, jaki był stan zabezpieczeń w miejscu pracy. Wielu nie chce tego robić, mając świadomość tego, że mogą ponieść karę. Jednak sam fakt niezgłoszenia wypadku też jest karalny. Pracodawca ponosi wtedy odpowiedzialność karną, a nie tylko cywilną.

Trzeba pamiętać, że wypadki przy pracy niekoniecznie muszą się zdarzyć w miejscu pracy. Ponadto, nawet jeśli ktoś nie jest zatrudniony na umowę o pracę, przysługują mu pewne podstawowe prawa.

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktowany jest wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej, w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które m.in. nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

• szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium w okresie odbywania tego szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący,
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Pracodawca ma następujące obowiązki gdy wydarzy się wypadek:

• Udzielenie poszkodowanym pierwszej pomocy
• Zabezpieczenie miejsca wypadku
• Zawiadomienie o wypadku właściwego inspektora pracy i innych organów
• Powołanie zespołu powypadkowego
• Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku
• Sporządzenie i zatwierdzenie protokołu powypadkowego
• Doręczenie protokołu powypadkowego poszkodowanemu
• Doręczenie protokołu powypadkowego właściwemu inspektorowi pracy
• Zarejestrowanie wypadku
• Sporządzenie statystycznej karty wypadku GUS
• Określenie środków i wniosków profilaktycznych

Niezależnie od tego, że wypadek powinien zostać zgłoszony przez pracownika do Państwowej Inspekcji Pracy, taki obowiązek spoczywa również na pracodawcy.

Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego terytorialnie, ze względu na miejsce zdarzenia, inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, a mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. (art. 234 § 2 k.p.).

Pracodawca powinien powołać zespół powypadkowy, który w ciągu 14 dni od chwili powiadomienia o wypadku jest zobowiązany do sporządzenia protokołu z ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.

W celu ustalenia przyczyn wypadku, pracodawca zobowiązany jest zabezpieczyć miejsce zdarzenia i powołać 2-osobowy zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bhp lub – w razie jego braku – przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp oraz społeczny inspektor pracy (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy). Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego w składzie 2-osobowym, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w skład którego on sam oraz specjalista spoza zakładu pracy. Efektem pracy zespołu powypadkowego jest protokół powypadkowy, który doręczany jest poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom rodziny zmarłego pracownika oraz, jeżeli protokół dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, właściwemu inspektorowi pracy.

Wszelkie koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy ponosi pracodawca (art. 234 § 4 k.p.). Dokumentacja związane z wypadkiem – tzw. rejestr wypadków przy pracy – musi być przechowywana przez pracodawcę przez 10 lat.

Pracodawcy, który nie wywiąże się ze swoich obowiązków, grozi odpowiedzialność wykroczeniowa i karna (art. 221 k.k.).

Oprócz tego, zaniechanie obowiązku powiadomienia o wypadku przy pracy wymienionych organów, w tym inspektora pracy, stanowi wykroczenie z art. 283 § 2 pkt 6 Kodeksu pracy i jest zagrożone karą.